Ponteareas romana: A Ponte das Cons ou Pontecóns

Os barrios de Puntacóns na parroquia de Pías máis o barrio de Chan da Gándara en Padróns atópanse actualmente separados polas augas do Tea, pero isto non sempre foi así, e máis a antiga vía de comunicación que cruzaba o val do Tea cambiaba neste punto de ribeira para continuar cara o norte as terras de Mondariz.

Como ben di o actual nome do barrio de Pías, Puntacóns, conserva aínda o nome da ponte, “Cons”, pois antigamente o nome da zona debeu ser “Ponte das Cons” ou “Pontecóns”, a cal o derrubarse a finais do século XVIII, quedando simplemente o resto da base do costado do lado de Pías, e dicir, a “punta” ou estremo, polo que seguramente na actualidade o nome pasou a “Puntacóns”.

No campo arqueolóxico, na actualidade só conservase ese costado de comezo da ponte do lado de Pías, onde o terreo remata no río de forma de barranco abrupto, estando os restos na actualidade case camuflados entre a vexetación. Na parte superior, hai un camiño que acedía a ponte, pero na actualidade vese interrompido por unha finca privada cerrada, o parecer na arrancada do camiño na ponte aínda conserva restos da antiga calzada. Polo abrupto da zona do lado de Pías, non hai máis acceso os restos que ese, polo que o mellor e ver os restos do outro lado do río, na ribeira de Padróns.  

En canto o lado de Padróns, en Chan da Gándara, onde o terreo remata no río de forma muito menos accidentada facendo unha planicie, non se conserva restos algúns da ponte. 

Temos algunhas referencias históricas da ponte, pero mesmo así non e fácil saber seu orixe polos poucos restos que nos chegaron a día de hoxe, uns din que é de orixe medieval, mentres que outros retornan a ponte máis o pasado, a época romana. O que sabemos da Ponte das Cons e que a finais do século XVIII estaba en estado moi ruinoso e unha riada o parecer a derruba. Temos algunhas referencias escritas posteriores, por exemplo Ávila e Lacueva escribiron que era orixe romana: “Hubo antiguamente un puente con la misma denominación sobre el citado río, construído por los romanos, para dar paso al camino que estos abrieron, del que aún se descubren vestigios. Hallé una cepa de los arcos del puente y el cotado de Pías, arrimado a la tierra, se conserva el extremo y el arranque del arco.” Claudio González Pérez tamén na súa Historia de Puenteareas nos indica que a ponte estaba arruinada a finais do século XVIII.

POSIBLE ORIXE

Agora imos investigar un pouco sobre a súa posible orixe e marco histórico, dicir, que eu persoalmente defendo súa orixe romana non pola ponte en si, senón pola historia e outros restos dos seus redores. Recordar que nos atopamos nunha zona de pasado mineiro romano nas ribeiras do Tea, non lonxe da ponte nos topamos cos restos da mina romana da Croa e castro mineiro da Croa (Ribadetea), río abaixo máis abaixo temos resto dunha sucesión de seis minas romanas máis descubertas ata a parroquia de Moreira, así como castros mineiros de orixe romana como o das Searas en Angoares, polo que estamos nunha importante zona mineira romana. Tamén non lonxe da ponte, atopariamos castros romanizados como Outeiro de Castro (Fozara) ou mesmo, máis lonxe de orixe galaica pero que chegaron a época romana temos Troña e o Castro de Prado. Tamén río arriba na zona de Mondariz Balnearios hai posibles restos de castros mineiros achegados o Tea.

Engadir tamén, que moi posiblemente en época romana por aquí pasase unha vía ou calzada romana que uniría as capitais dos conventus romanos de Bracara (Braga) con Lucus Augusti (Lugo), pasando pola importante cidade romana de Tude (Tui), que posteriormente no tempo pasaría a “Camiños Real”. Conservase aínda tramos desta vía por exemplo nas costas do Alén en Barcia de Mera ou nas propias pontes sobre o Tea e seus afluentes, tamén se fala que a 16 millas romanas de Tude (Tui) na vía había unha antiga pousada o masio chamada “Búrbida”, a que hoxe pode ser a actual Mondariz Balneario, posto que o nome pode vir de burbulla polas augas minerais. Esta vía pasaría entón polas importantes minas auríferas do Tea, onde posible polo restos de castros romanizados tería alta densidade poboación, polo que pode xustificar a cantidade de pontes romanas que puido ter o val do Tea na época romana.

Pola contra na etapa medieval, aínda que puido ter certa importanza o val o Tea medio, unha mostra e o castelo do Sobroso en Vilasobroso, ou os restos de pequenos castelos e mosteiros, no período medieval de 1.500 anos parece que tanto a intensidade comercial como poboacional baixo con respecto a época romana, onde súas minas e castros atoparíanse xa aterrados.  Seguramente co avance do medievo pouco a pouco o val do Tea foi gañando vida, aínda que seu camiño real perdera peso ante o novo camiño dos peregrinos chamado “portugués”, que ía pola alternativa romana da costa, neste caso polo val da Louriña e non do Tea. Pouco a pouco tamén se irían arranxando pontes de orixe romana como puido pasar coa dos Remedios ou das Partidas, e mesmo construíndo novas máis pequenas como a do Cabalón en Angoares sobre o río Uma, pero pola contra algunhas perderían uso polo que pasarían a ruínas, este puido ser o caso das Ponte das Cons, polo que seu orixe puido ser anterior, e dicir, romano. Dicir que esta e unha hipótese do autor.

Fermoso entorno nos restos da ponte.

CURIOSIDADES DESPOIS DAS CONS

Despois de que a finais do século XVIII a ponte en ruínas derrubarase, seus restos pétreos baixaron arrastrados río abaixo, neste caso sendo o autor de Ribadetea (río abaixo), sempre chamoume a atención que na cascada da praia fluvial da Croa o igual que na cascada de Gelas ou depositadas no propio río, existan pedras talladas. Isto sabendo que a ponte derruíuse fai pouco máis de 200 anos, e lóxico que seus restos aínda consérvense nas cascadas ou nos muíños das ribeiras do Tea. Outra curiosidade e que tras desaparecer a ponte o camiño seguiu río arriba, construíndose despois a ponte do Caneiro, entre Fozara e Pías. En Padróns tras o cambio de ruta, o novo trazado chamouse “Rúa Nova”, nome que aínda conserva ata o día de hoxe. Recordar ademais que o outro lado da ponte, o barrio de Puntacóns pertencente a Pías, no pasado cando existía a ponte pertencía a parroquia de Padróns.

Serpe fotografiada nas pedras da ponte saíndo do Tea

FICHA TÉCNICA

Tipo de ben: Ponte         Lugar: Pontecóns, Pías

Cronoloxía: Romana/Medieval?     Propiedade: Pública/Privada

Catalogado pola Xunta: Si (GA36042096)

Protexida pola Xunta: Si, protección integral (PI)

Estado de conservación: En ruínas dende antes de finais do século XVIII, fecha na que o parecer unha riada tirou practicamente toda a estrutura que conservaba. A día de hoxe só conserva o extremo da marxe de Pías e moi cuberto pola vexetación, o cal esta cercada por unha finca privada que dificulta o acceso.

Tradición Oral: Atopándome neste momento no Brasil, quédame par outra o voltar este campo pendente de ledas  folclore.

Contorno: O millor sitio para observar os restos da ponte e do de Padróns, onde atoase a praia fluvial coñecida por muitos nomes, como “río de Padróns” ou do “Cristo do Piñón”, este último nome ben por unha romaría no mes de agosto onde pasean o santo en barca polo río, todo no barrio de Chan da Gándara.

COMO CHEGAR