Vocabulario autóctono do O Condado ou característico

Nesta nova sección farase un pequeno vocabulario de palabras autóctonas do O Condado ou características, e dicir, das que no resto de Galiza foron perdéronse e pola contra aquí aínda utilízanse na fala.

Pontareas, o nome oficial do pobo e “Ponteareas”, ou pola contra castelanizado en Puenteareas ou máis galeguizado en Ponte Areias, pois ben,  en moitas zonas do concello sobre todo en núcleos máis rurais utilizan o topónimo de Pontareas, que ben sendo un diminutivo perdendo o primeiro “e”. Hai un colectivo futboleiro do club Cultural Areas que colleu este topónimo para seu nome, Horda Pontareán. 

Monico, este refírese a un recipiente de uso maioritariamente agrícola que son as tinas ou capachos. Neste caso, “o monico” e característico practicamente só das terras e vales do O Condado.

Carripano, e unha forma moi peculiar de chamar en estas terras os tradicionais vehículos agrícolas dos chimpíns e motocultores.

Fasto ou fasco, moi popular nesta zona, e como se chama as follas secas xa caídas dos piñeiros, o coñecido “bullo” que se usa nos magostos para asar as castanas. Moito máis usado “fastos” que “fasco”.

Pateiro, nome co que se coñece aquí o tradicional xogo da “billarda” ou “xogo do pau”. O pau que se usa para bater e coñecido tamén como “pateiro”, que dálle nome o xogo.

A cabra do monte, paxaro mitolóxico relacionado coa cultura da morte, aquí moi popular no rural do O Condado. Neste caso se di que cando canta este paxaro polas noites vai morrer unha persoa na zona onde canta. O paxaro se atribúe o canto das aves nocturnas coma o moucho, a curuxa ou outras aves nocturnas rapaces. Outros nomes que se atribúen noutras zonas da Galiza son “a cabra do aire” ou “avelaione”.

Estantiga, nome galego tradicional que refírese a espírito, pantasma ou espectro. Mentres noutros lugares do pais foi desaparecendo pouco a pouco aquí no rural conservase sendo moi utilizada esta palabra.

Moro, neste caso do galego “mouro”, que eran os antigos habitantes dos castros, mámoas e derivados da antiga cultura galega tradicional ou céltica. Dicir que mentres noutros lugares do pais seguen chamándolle polo correcto nome de mouro, aquí pasou a chamarse a “moro” ou “os moros” referíndose nas lendas e restos onde viviron os antigos mouros, que non ten nada que ver cos actuais musulmáns, pois o único que tiña en común e que ambos eran pagáns o cristianismo.

Pouco a pouco iremos sumando palabras características na fala do O condado e sumándoas a este pequeno dicionario.